Στον πολτό
Σε κατάσταση υπολειμματικής αποσύνθεσης, εκεί όπου καμία διαδικασία σήψης δεν έχει ολοκληρωθεί και που η έκπτωση από την προηγούμενη μορφή δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε υλικά που θα μπορούσαν να αποδώσουν τα μέγιστα, εισερχόμαστε στο αποδομημένο σώμα της ζωής, στην ενδιάμεση μορφή, στη διάλυση, στους μύκητες και τους μικροοργανισμούς, στα χουμικά και φουλβικά οξέα, στις τανίνες και τα ιχνοστοιχεία, στα σηπόμενα δένδρα και χόρτα, στους βάλτους, τα έλη και την τύρφη.
Ο τόπος μας είναι φτωχός. Οι αρχαίοι θησαυροί έχουν κλαπεί, στο θρόνο του βασιλέα εγκαταστάθηκε ο γελωτοποιός, ότι ήταν να ξεπουληθεί το ξεπουλήσαμε, στα χέρια μας δεν έχει απομείνει τίποτα, τα λατομεία εξαντλημένα πια δε μας ανήκουν, δεν έχει χώματα να καλλιεργηθούν, δεν έχει σταθερά εδάφη. Το κρύο και η ομίχλη μας εξανδραποδίζουν το χειμώνα. Τα δάση έχουνε υλοτομηθεί μέχρις εσχάτων, δεν είναι υλικά να χτίσουμε τα σπίτια, κατεστραμμένες ράγες, οι συρμοί δεν πλησιάζουν, δεν φέρνουν ανθρώπους, δεν φέρνουν εμπορεύματα, δεν φέρνουνε λιθάνθρακα και καύσιμα καθόλου πια δεν φέρνουν. Στερούμαστε τα πάντα εδώ. Μας λείπει το ψωμί, το νερό και η αγάπη. Στερούμαστε τον άλλο. Βαδίζουμε σε μια ατέλειωτη γραμμή ο ένας πίσω από τον άλλο, ο ένας πίσω από τον άλλο και το πρόσωπο του άλλου δεν βλέπουμε ποτέ. Εδώ ζούμε. Εδώ και είμαστε μέρος του τοπίου. Στερούμαστε τα πάντα, στερούμαστε καυσίμων υλικών, στερούμαστε τη θέρμη.
Οι κάτοικοι της χώρας μας είναι απαχθέντα, λυπημένα παιδιά, είναι οι φωνές όσων χαθήκαν στην ομίχλη, οι κάτοικοι της χώρας μας είναι εξόριστοι ποιητές. Και πρέπει να ζεσταθούμε, πρέπει να κρατηθούμε στη ζωή, τα σπίτια να αναπέμψουμε καπνό, να βρούμε μία κάποια καύσιμη ύλη.
Θα απευθυνθούμε σύσσωμοι στο μόνο υλικό, θα κοιτάξουμε τα λησμονημένα, τα εναπομείναντα, θα ανατρέξουμε στις πηγές, θα ψάξουμε στη λάσπη, στους βάλτους, στα καλάμια και τα έλη, στον πολτό από πεθαμένα αρθρόποδα, σηπόμενους μύκητες και αποσυνθεμένα φύκη, θα ψάξουμε στην τύρφη.
Κ.Τ.
Καλώς ήρθατε
Μαζευτήκαμε σήμερα εδώ, όπως λέγαμε παλιά, αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι, για να μιλήσουμε για τις εκδόσεις Τύρφη. Το κείμενο που σας διάβασα κατέχει θέση προγραμματικού διαγγέλματος όσον αφορά τις εκδόσεις και μόνον τυχαία δεν γράφτηκε, αφού συνοψίζει το σκεπτικό, την κατεύθυνση, το αισθητικό και όχι μόνον πλαίσιο στο οποίο σκοπεύουν να κινηθούν ή και κινούνται ήδη οι εκδόσεις. Και οι εκδόσεις πρέπει να εννοηθούν ως μια δραστηριότητα ανθρώπων που υπάρχουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον και που δεν νοείται να το αγνοούν, πόσο μάλλον τη στιγμή που δεν τους αγνοεί καθόλου αυτό. Έτσι, λοιπόν, θέλουμε δεν θέλουμε, και είναι αφελές να νομίζουμε ότι ούτως ή άλλως δεν το κάνουμε, αφού,ως δρώντα υποκείμενα αυτού του περιβάλλοντος, τοποθετούμαστε αναγκαστικά πολιτικά όσον αφορά το περιβάλλον αυτό και μην σας τρομάζει η λέξη, που προφανώς δεν έχει να κάνει με κόμματα, οργανώσεις και τα συναφή.
Αν προσπαθούσαμε να βρούμε μια λέξη που να χαρακτηρίζει επιτυχώς την εποχή την οποία ζούμε, αυτά τα δύσκολα χρόνια που περνούν επάνω μας και ισοπεδώνουν τους περισσότερους από εμάς, αν προσπαθούσαμε να βρούμε τη λέξη νομίζω ότι θα καταλήγαμε σε κάτι δυσάρεστο, σκοτεινό, επικίνδυνο, χωρίς μέλλον. Και τώρα που το λέω, που το γράφω για την ακρίβεια, σκέπτομαι την ωραία ελληνική λέξη που ξεχάσαμε, τη λέξη ζόφος. Ζόφος μια άλλη λέξη που δηλώνει το σκοτάδι, αλλά και τη Δύση. Από την ίδια ρίζα νομίζω προέρχεται το όνομα του ανέμου Ζέφυρος / ο άνεμος που φυσά από τα δυτικά, δηλαδή από το μέρος που δύει ο ήλιος και πέφτει το σκοτάδι. (Επιζεφύριοι Λοκροί / οι Λοκροί της Δύσης.) Επίσης η λέξη σημαίνει το πυκνό σκοτάδι του Κάτω Κόσμου και μεταφορικά είναι ο τρόμος ή κάτι που εμπνέει τρόμο. Δηλαδή! Δηλαδή τρομακτικό σκοτάδι!
Και δεν είναι που δεν έχουμε τα στοιχειώδη, δεν είναι που πληρώνουμε χρέη που δεν κάναμε όλοι και με τον ίδιο τρόπο, δεν είναι που έχουμε ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες δέκα φορές, δεν είναι που χάσαμε κάθε ίχνος εθνικής αξιοπρέπειας και κυριαρχίας, δεν είναι που ξεπουλήσαμε τα πάντα… ή μήπως αυτό είναι! Που ξεπουλήσαμε τα πάντα εννοώ και δεν μιλώ για οικονομικά στοιχεία, γιατί φτωχοί είμαστε και παλιά, με λίγα και με στοιχειώδη ζούσαμε, αλλά δεν είχαμε ξεπουλήσει τα πάντα και έτσι χαμογελούσαμε ακόμη, ελπίζαμε και δημιουργούσαμε δεν ζούσαμε στην ομίχλη, στο σκοτάδι και τον ζόφο!
Τι συνέβη, λοιπόν, από που ήρθε ο ζόφος, από που ήρθε το πυκνό σκοτάδι που απλώθηκε παντού και που κατέστρεψε τα πάντα γύρω μας και μέσα μας, και που ένα από τα αποτελέσματά του είναι και η επονομαζόμενη οικονομική κρίση, και πως σχετίζεται με αυτό η έκδοση βιβλίων; Ιδού το ερώτημα! Απαντώ, το σκοτάδι ήρθε από εκεί που ήρθε ο πελατειακός βίος, η εύκολη ευημερία, ο βλακώδης καταναλωτισμός και φυσικά και η κατανάλωση βιβλίων εντός του πλαισίου αυτού, και γενικώς η κατανάλωση με όρους αμβλύνοιας και χειραγώγησης από ΜΜΕ και άλλα ευγενή ιδρύματα.
Θα ήθελα να σας υπενθυμίσω εδώ και μια ανάλογη διαφήμιση που υπήρχε παλιά στην τηλεόραση και έλεγε πως πρέπει να αγοράζουμε βιβλία σε κάθε ευκαιρία, γιατί είναι πολύ καλά πράγματα και πρέπει να τα καταναλώνουμε, όπως και τα πορτοκάλια επίσης «εσείς πόσα πορτοκάλια φάγατε σήμερα»! Γιατί τα πορτοκάλια είναι επίσης καλά πράγματα. Και όσον αφορά τα πορτοκάλια δεν έχω καμία αμφιβολία, αλλά όσον αφορά τα βιβλία έχω. Όχι, δεν θα καταναλώσουμε πορτοκάλια όπως καταναλώνουμε βιβλία, δεν είναι όλα τα βιβλία καλά και είναι τρομακτικό να λέγεται αυτό, επικίνδυνο και παράλογο. Γιατί, όπως για τα πορτοκάλια έτσι και για τα βιβλία υπάρχουν κάποια στοιχειώδη κριτήρια ποιότητας. Όμως τα κριτήρια έπρεπε να κατακρεουργηθούν για να μετατραπούν τα βιβλία σε αμιγώς καταναλωτικά προϊόντα. Και για να επιτευχθεί αυτό τι έπρεπε να γίνει; Έπρεπε να διαλυθούν τα μέτρα ποιότητας, αξιοσύνης και οτιδήποτε είχε να κάνει με μια κοινωνική κινητικότητα, ένα κοινωνικό – πολιτικό μοντέλο διαβίωσης όπου θα προχωρούσες σε σχέση με μια αξία που πιθανόν είχες και που πιθανόν θα μπορούσες να κατακτήσεις. Τι θα έκανες και τι θα κάνεις ως συγγραφέας ή ως εκδότης αν ακολουθούσες και αν ακολουθήσεις τα κριτήρια ποιότητας; Θα βρισκόσουν μπροστά σε μια παταγώδη συντριβή, αφού άλλα κριτήρια υπερίσχυσαν αντί της αξιότητας και αν δεν το κατανοήσεις θα αποτύχεις ως συγγραφέας, εφ’ όσον σε ενδιαφέρει η κυκλοφορία του βιβλίου σου και είναι το μέτρο της επιτυχίας σου αυτό, και θα καταστραφείς οικονομικά ως εκδότης, επειδή ακριβώς σε ενδιαφέρει η κυκλοφορία του βιβλίου σου.
Όμως μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό αναξιοκρατίας και πελατειακών σχέσεων, διασπάθισης δημοσίου χρήματος και αποσάθρωσης των κριτηρίων ποιότητας από άκρη σε άκρη του τοπίου υπήρχαν κάποιες εξαιρέσεις, υπήρξε ένα παράδειγμα σε όλα τα επίπεδα και υπήρξε και όσον αφορά την δική μας υπόθεση, υπήρξαν συγγραφείς και εκδότες, που έπραξαν διαφορετικά και που στάθηκαν με μεγάλη αξιοπρέπεια, αντίθετοι σε όλο αυτό και επιβίωσαν, τα κατάφεραν και μας άφησαν υποδειγματικά αποτελέσματα -βιβλία στην περίπτωση αυτή- της δουλειάς τους.
Στο ίδιο πνεύμα κι εμείς, λοιπόν, δεν συμφωνούμε με την καταβαράθρωση των κριτηρίων. Δεν πιστεύουμε ότι όποιος εκδίδει ένα βιβλίο είναι και συγγραφέας. Αντίθετα νομίζουμε ότι αυτή ακριβώς είναι και η διαδικασία που αφανίζει τους νέους συγγραφείς, βγάζοντάς τους από το παιχνίδι, τους κάνει να εγκαταλείπουν ή τους μετατρέπει σε γραφείς που αναπαράγουν, υπηρετούν και εξυπηρετούν -και επίτηδες θα χρησιμοποιήσω αυτήν την απαξιωμένη και καταγέλαστη πλέον έννοια- το κυρίαρχο αφήγημα περί της διαδικασίας συγγραφής και έκδοσης ενός βιβλίου.
Ποιος είναι συγγραφέας; Ξεκαθαρισμένες υποθέσεις, το λέει ο Γιώργος Μανιάτης. Πότε ένα βιβλίο έχει λογοτεχνική αξία, το λέει η θεωρία της λογοτεχνίας. Πώς και γιατί εκδίδουμε το λέει το «Πώς και γιατί διαβάζουμε» του Χ. Μπλουμ, για παράδειγμα, που ταυτόχρονα μας λέει και για το πώς και γιατί εκδίδουμε.
Να ‘μαστε μπλεγμένοι όλοι εδώ, λοιπόν, θέλω να ελπίζω όχι ανεπανόρθωτα, σε μια ιλιγγιώδη κατάσταση που κουβαλάμε ακατάπαυστα νερό στον μύλο του απανθρωπισμού μας και έχουμε μετατραπεί σχεδόν σε κτήνη, με μικρές πιθανότητες να ξεφύγουμε προς τον εξανθρωπισμό. Ποιο είναι το βασικό καθήκον ενός στοιχειωδώς σκεπτόμενου ανθρώπου, ποιο είναι το καθήκον ενός συγγραφέα και ενός εκδότη, προς τον εαυτό τους αρχικά -εφόσον έχει αυτήν την πολιτική και άρα φιλοσοφική και αισθητική επιλογή- και προς τους άλλους; Να κατανοήσει αυτή την πραγματικότητα, να πάρει αποστάσεις από τον ίλιγγο και όσους τον τροφοδοτούν και να θελήσει να υπάρξει με άλλους όρους ή να το επιχειρήσει τουλάχιστον.
Ξέρετε, δεν υπάρχουν παντοδύναμες διαδικασίες. Μην πείθεστε ότι είναι αδύνατον να ξεφύγουμε από την μοίρα μας ή ότι υπάρχει μοίρα. Οι πλέον τρομακτικοί μηχανισμοί, τα πλέον πολυδαίδαλα συστήματα, οι πιο ισχυροί στρατοί, όλα έχουν την αχίλλειο πτέρνα τους. Και ποια είναι η αχίλλειος πτέρνα του σημερινού μηχανισμού στα δίχτυα του οποίου έχουμε εμπλακεί; Ποιος είναι ο λόγος που δεν έχουμε επιτεύγματα σε όλους τους τομείς του πραγματικού εντός κοινωνικού πλαισίου; Ποιος είναι ο λόγος που και στο κομμάτι που μας αφορά δεν έχουμε –παρά μόνον ως εξαιρέσεις- αξιόλογες νέες φωνές συγγραφέων και άρα και εκδοτικών προσπαθειών; Ποιος είναι ο λόγος που το σημαντικό, το ποιοτικό, το αξιοπρεπές, το καινούριο, καταδιώκονται σε βαθμό αφανισμού ή και όταν εμφανίζονται αποτελούν συλλεκτικά ή μουσειακά εκθέματα. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία επ’ αυτού, είναι η γενικευμένη απαξίωση των κριτηρίων ποιότητας, προκειμένου να υπηρετηθεί ένα συγκεκριμένο μοντέλο του πραγματικού. Και τι είναι αυτό που θα ακινητοποιούσε ανεπανόρθωτα τον ιλιγγιώδη αυτόν μηχανισμό εντός του οποίου αφανίζονται τα πάντα υπέρ αυτού και των ανθρώπων του. Μα τι άλλο, τα κριτήρια ποιότητας. Ένα σαμπό στην ερπύστρια κίνησης αυτού του τρομακτικού και ζοφερού Λεβιάθαν.
Αυτό είναι λίγο πολύ το πλαίσιο στο οποίο προτίθενται να κινηθούν οι εκδόσεις. Με αυτά τα έργα της παγκόσμιας αλλά και δικής μας τέχνης του γραπτού λόγου σκοπεύουμε να ασχοληθούμε ή να προσπαθήσουμε τουλάχιστον προς την κατεύθυνση αυτή. Επίσης είμαστε σχεδόν πεπεισμένοι ότι το καλό, το αγαθό και το ωραίο σχεδόν συμπίπτουν. Επί παραδείγματι δεν σκοπεύουμε να εκδώσουμε βιβλία θρησκευτικών οργανώσεων που πιστεύουν ότι ο Θεός έκαψε τους ανθρώπους σε μια πυρκαγιά επειδή τους αγαπά, ούτε βιβλία που να επιχειρηματολογούν υπέρ των τρομακτικών μηχανισμών των πελατειακών σχέσεων σε επίπεδο πολιτικής οργάνωσης ή ανθρώπων, ούτως ή άλλως τέτοια πράγματα δεν υπάρχει ουδεμία περίπτωση να έχουν κάποια αισθητική αξία και ας μην μιλήσουμε για το περιεχόμενο, ούτε το βιβλίο κάποιου κομματικού μας φίλου, αν και δεν έχουμε κομματικούς φίλους, ούτε το βιβλίο ενός ανθρώπου μόνο και μόνο επειδή ανήκει σε μια οποιαδήποτε ομάδα ερωτικής ή άλλου είδους συμπεριφοράς ή επειδή ακριβώς δεν ανήκει και ομαδοποιείται εξ αυτού σε σχέση με τους υπόλοιπους. Ούτε, βέβαια, υπάρχει η περίπτωση να εκδώσουμε το βιβλίο σας επειδή θα μας πληρώσετε για να το κάνουμε, λέγοντας ψέματα σε εσάς, τους αγοραστές, τους βιβλιοπώλες και εμάς τους ίδιους τελικά ότι το βιβλίο σας έχει τις αρετές της λογοτεχνικότητας ενώ αυτές είναι άφαντες προ πολλού.
Εμείς καλούμε όσους γράφουν, όσους γράφουν κρυφά και μόνοι τους στο δωμάτιο, όσους δεν έχουν εκδώσει, όσους δεν έχουν απευθυνθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, φοβούμενοι όχι πάντα αδίκως, ότι θα τους αντιμετώπιζαν με ύφος εκατό καρδιναλίων, αν και το φαινόμενο νομίζω ότι σπανίζει πλέον, όσους φοβήθηκαν, δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να το κάνουν, αλλά και όσους δεν ενεπλάκησαν στον μηχανισμό από επιλογή, να έρθουν σε εμάς, να φέρουν τα γραπτά τους και να καθίσουμε από κοινού να δούμε την αλήθεια. Να αξιολογήσουμε, να προσπαθήσουμε, να αναθεωρήσουμε, να διορθώσουμε και γιατί όχι να εκδώσουμε με έναν μόνο απαράβατο όρο, ότι γνώμονας στην προσπάθεια αυτή θα είναι αποκλειστικά και μόνον τα κριτήρια ποιότητας και τίποτε άλλο.
Ας μη φοβόμαστε το λάθος. Το λάθος είναι βασικό σημείο στη διαδικασία προόδου, το ορθογραφικό λάθος, το εκδοτικό λάθος, το πολιτικό λάθος, μόνον ο νεκρός δεν κάνει λάθος. Λάθη έχουμε κάνει, λάθη θα ξανακάνουμε και θα κάνουμε διαρκώς. Το ζήτημα δεν είναι αυτό. Το ζήτημα είναι να μην υπηρετείς το λάθος σου, να μην το κάνεις ιδεολογία και πρακτική συμπεριφορά επειδή σε συμφέρει και επειδή πιθανώς έχει μετατραπεί σε σωστό, ένα από εκείνα τα σωστά που συγκροτούν και αναπαράγουν τη διαδικασία του ζόφου για την οποία είπαμε και πιο επάνω.
Ας ρίξουμε ένα ακόμη σαμπό στις ερπύστριες του τέρατος, ας προσπαθήσουμε με ένα μικρό ακόμη βήμα προς τα μπροστά να σταματήσουμε τον ίλιγγο, ας θέσουμε εκ νέου, ας ανακαλύψουμε ξανά, ας επανιδρύσουμε τα κριτήρια ποιότητας στη διαδικασία του γραπτού λόγου και της έκδοσης ενός βιβλίου. Ας βοηθήσουμε το καινούριο να αρχίσει να υπάρχει. Ας αντιταχτούμε στον μεσαίωνα και τους ανθρώπους που επιθυμούν την επανεγκατάστασή του. Ας κάνουμε κι εμείς ένα βήμα ακόμη, μέσα από τον ζόφο, το σκοτάδι και την ομίχλη, στην κατεύθυνση του ανθρωπισμού και της προόδου. Έχω δε την αμυδρή υποψία ότι η κατάσταση αυτή έχει αρχίσει εδώ και λίγο καιρό να υποκύπτει στις ίδιες της τις αδυναμίες και να καταρρέει κάτω από το βάρος των αδιεξόδων της και της εντροπίας που παράγει όσον αφορά τον εαυτό της. Τώρα είναι, λοιπόν, η κατάλληλη στιγμή. Ας θέσουμε εκ νέου τα κριτήρια ποιότητας. Ας κάνουμε τουλάχιστον καλά βιβλία. Ας εναντιωθούμε στον ζόφο και ας απευθυνθούμε στο φως, ας καταδείξουμε την αλήθεια και ας εναντιωθούμε στο σκοτάδι.
Σας ευχαριστούμε που ήρθατε, είμαστε ολόψυχα, έντιμα, ειλικρινά και ξεκάθαρα μαζί σας και ως εκ τούτου στη διάθεσή σας. Ας προσπαθήσουμε από κοινού, ας φύγουμε από τον ζόφο, ας βάλουμε τα χέρια στην λάσπη, στην τύρφη και ας αναδείξουμε το καινούριο, ο κάθε ένας από την πλευρά που παλεύει, ως εκδότης, ως συγγραφέας, ως αναγνώστης και ως υπεύθυνος πολίτης στο κάτω κάτω της γραφής. Κανείς δεν πρόκειται να τα καταφέρει μόνος του, αυτά συμβαίνουν μόνο σε θρησκευτικές και ιδεολογικές ομάδες κατανάλωσης ψευδαισθήσεων, αναπαράγονται και εκπονούνται από το ιερατείο τους, κατευθυνόμενες προς τις δυστυχείς υπάρξεις που έχουν υποδουλώσει.
Κι εμείς από την μεριά μας θα συμβάλουμε ως μέρος αυτής της πραγματικότητας κάνοντας ακριβώς αυτό και για τους λόγους που είπαμε. Θα προσπαθήσουμε να επαναφέρουμε, μαζί με αυτούς που ήδη το επιχειρούν, τα κριτήρια ποιότητας. Δεν νομίζω ότι υπάρχει μεγαλύτερο πλήγμα από αυτό στην καρδιά του Λεβιάθαν!
Καλώς ήρθατε στις εκδόσεις Τύρφη.
Κωνσταντίνος Τέλιος
Υ.γ. Το κείμενο αυτό διαβάστηκε στην παρουσίαση των εκδόσεων Τύρφη, στο καφέ Μπαζάρ, στη Θεσσαλονίκη στις 25/10/2018
Εκδόσεις Τύρφη
Δημόσιες σχέσεις / Μαρία Ψωμά Περίδου
Νομικός σύμβουλος / Δημήτριος Ντοκατζής
Οπτική επικοινωνία / Απόστολος Ρίζος
Κείμενα / Κωνσταντίνος Τέλιος
Γεωργίου Σταύρου 4
54623 Θεσσαλονίκη
τηλ. 2310 269587
Αμφιλύκη 