Ψαράς και Υποστράτηγος

Όμως, ποια σχέση μπορεί να υπάρχει μεταξύ ενός ψαρά κι ενός υποστράτηγου; Τι μπορεί να λένε; Τι ακριβώς συμβαίνει; Ο ψαράς γιατί ψαρεύει; Ο υποστράτηγος τι γυρεύει και τον προσεγγίζει με απειλητική διάθεση; Είναι το προφανές και το υπάρχον; Μήπως είναι πιθανόν ο ψαράς να έχει έναν ύποπτο ρόλο ή το αντίστροφο; Κι εντέλει, γιατί συναντιούνται σε αυτήν την γαλήνια, ερημική και απομακρυσμένη προκυμαία; Ποιος κινεί τα νήματα της υπόθεσης; Πού μπορεί να οδηγεί αυτός ο παραλογισμός; Και τελικά τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά; Ποια και τι είναι η αλήθεια;
Τα ερωτήματα αυτά και πολλά άλλα προκύπτουν καθώς η αφήγηση στο «Ψαράς & Υποστράτηγος» εκτυλίσσεται με συνεχείς, καταιγιστικές εκπλήξεις και αναζητήσεις σε αυτό και μόνο το ειδυλλιακό, στατικό τοπίο, αποδεικνύοντας πως δεν είναι ο τόπος αλλά η ανήσυχη σκέψη αυτή καθαυτή καθώς και το παράδοξο του βίου, που αντιμετωπίζεται ως τραγική φάρσα, που πυροδοτεί το ταξίδι της καταβύθισης και της ανάδυσης των προσώπων, των σκέψεων και των περιστατικών.
Ο συγγραφέας σε μια παραληρηματική, ανατρεπτική πρόζα, δομεί ένα περιβάλλον ρευστότητας και συνεχών αναιρέσεων, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ζωή. Αίρει τα πέπλα και αμφισβητεί, ενώ ταυτόχρονα ψυχαγωγεί. Μετατρέπει την λογοτεχνία σε απελευθέρωση, χειριζόμενος τις λέξεις με πολλαπλή και υπαινικτική σημασία, ικανή να καταδείξει και να αναδείξει, διαμέσου της ευφυούς σύνθεσής τους, όλα τα ουσιαστικά που επιθυμεί να εκφράσει, επιτυγχάνοντας εντέλει την πλήρη συμμετοχή του αναγνώστη στον προβληματισμό της σκέψης του.

Από το Δελτίο Τύπου

Κωνσταντίνος Τέλιος / Ψαράς και Υποστράτηγος / εκδ. Τύρφη

Μάρκελλος Πιράρ

Μάρκελλος Πιράρ

«Λόγος Ουροβόρος – Σατιρικά Γυμνάσματα»

Μάρκελλος Πιράρ (Marcel Pirard)], Βέλγος, βυθισμένος παιδιόθεν στους ήχους της ρωσικής γλώσσας και ψαλμωδίας, και ένα εξαίσιο μπρούτζινο τρίπτυχο με την Παναγία, τον Ιησού και τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, κειμήλιο οικογενειακό από τη Ρωσία, να απομένει δώρο ενθύμησης και μαζί του οι διαδρομές των ανθρώπινων καταγωγών και η τυχαιότητα των συναντήσεων.  Εν αναμονή του βιογραφικού του για αρκετούς μήνες, το οποίο είναι ακόμη καθ’ οδόν, ανακαλούσα όλο αυτό το χρονικό διάστημα τις εικόνες, τη φωνή, τις συνήθειες και την αίσθηση που ο Marcel Pirard άφηνε στο πέρασμά του. Ερχόταν και έφευγε ως ταξιδευτής του εφικτού και του ανέφικτου. Σύντομη ή πολύμηνη η στάση του, φάνταζε σαν ένα είδος προετοιμασίας πριν από την επόμενη αναχώρηση ή σταθμός καταλλαγής της εμπειρίας πριν από την επιστροφή.

Έξοχος γνώστης της ελληνικής γλώσσας, της ρωσικής αλλά και των εξαιρετικά εύρυθμων και απαιτητικών αραβικών και συριακών, με μια μοναδική ικανότητα, μαζί με την εκμάθηση των γλωσσών, να διαφυλάσσει την ηχητική απόδοσή τους ανέπαφη από χασμωδίες, χωρίς ίχνος ανοίκειας προφοράς. Πηγαίνοντας εκ γενετής εναντίον του ρεύματος, πέρασε έξι χρόνια στη Συρία και δη στη Δαμασκό. Μια σημαντικότατη περίοδος της ζωής του που συνέβαλε σε μια ιδιάζουσα πρόσληψη του κόσμου. Οι ευρωπαϊκές γλώσσες, με μητρική τη γαλλική, δεν είναι παρά μια μικρή απόστροφος μπρος στην ικανότητα της πολυγλωσσίας του, που εκπορεύεται από μια βαθιά φωνή, καλλίφωνη, με ιδιαίτερη αγάπη προς τις υμνωδίες.

Με την ταχύτητα και την απαίτηση ενός πολύγλωσσου νου, ο Μarcel Pirard αναζητά συνεχώς το ιδιαίτερο βάρος των λέξεων, της κυριολεκτικής μα και αλληγορικής τους ανάγνωσης, την ουσία, κάτω από τους ποικίλους σχηματισμούς των γραμμάτων και των νοημάτων τους. Φιλόλογος ο ίδιος, επιστημονικός συνεργάτης του Centre d’études orientales του Καθολικού Πανεπιστημίου της Louvain και της Louvain-la-Neuve από το 2008, εργάστηκε επί πολλά έτη στην πρεσβεία του Κατάρ και στην Αντιπροσωπεία του Συμβουλίου Συνεργασίας των Αραβικών Κρατών του Κόλπου στις Βρυξέλλες. Ένας επαγγελματικός σταθμός που τον έφερε κοντά σε υπουργούς εξωτερικών, διπλωμάτες, κείμενα και μεταφράσεις, αποσκευές τις οποίες, ως ΄άλλος΄, προσπαθεί να μετουσιώσει διά μέσου της ποίησης, της λογοτεχνίας αλλά και της θεολογίας και του ασκητισμού. Μια πνευματική και εμπειρική ενασχόληση που αφήνει ανοιχτές τις πόρτες της οικουμένης, με τέρψη στην ηχώ των έργων, λόγου και τέχνης, της ανθρωπότητας. Έργο ζωής το «Λόγοι Ασκητικοί» του Αββά Ισαάκ του Σύρου (Ι. Μ. Ιβήρων, 2012), κριτική έκδοση την οποία εκπόνησε ανταποκρινόμενος στην ευχή του Προηγούμενου της Μονής Ιβήρων και λόγιου μοναχού/αρχιμανδρίτη Βασίλειου (Γοντικάκη). Μια δεκαετής κατάδυση, με εναρκτήριο λάκτισμα τον Άθω, σε χειρόγραφα συριακά και ελληνικά, διάσπαρτα στις βιβλιοθήκες του κόσμου, για την κατά το δυνατόν ακέραιη ανάδυση των «Λόγων» του Αββά Ισαάκ. Σταθμός, επίσης, στις πολυσχιδείς ενασχολήσεις και αναζητήσεις του υπήρξε η μετάφραση από τα αραβικά του έργου του Σύρου ποιητή Άδωνη «Άσματα του Μιχιάρ του Δαμασκηνού» (Άγρα, 1996), η οποία συνοδεύεται από εισαγωγή δική του και εκτενή συνέντευξη του ποιητή, τον οποίον πρωτογνώρισε στη Βηρυτό, και η μετάφραση από τα γερμανικά του βιβλίου του πάστορα Εδουάρδου Τουρνέιζεν, «Ντοστογιέφσκυ. Τα ύστατα όρια του ανθρώπου» (Δόμος, 2016). Φιόρντ Ντοστογιέφσκι, μια αναπόφευκτη συνάντηση που θα μπολιάσει τον μεταφραστή για το εργώδες εγχείρημα της έκδοσης των Ασκητικών Λόγων του Αββά Ισαάκ του Σύρου, αφού το έργο του Ντοστογιέφσκι αποπνέει και τη διδασκαλία του.

Οι στοχασμοί του, «Λόγος Ουροβόρος. Σατιρικά Γυμνάσματα», φέρουν ιγμούς των διαδρομών του σε χρόνο ενεστώτα και ταυτοχρόνως μέλλοντα. Χρόνο μέλλοντα, ως ύστατη προσπάθεια υπεράσπισης της αγνότητας, του ιδεώδους και του ήθους, έτσι ώστε ο άνθρωπος να ενδυθεί ή, τουλάχιστον, να φέρει ενδείξεις πρόγευσης της θείας φύσης του. Η οδύνη της επιστροφής στο αρχέτυπο, στον παράδεισο σε χρόνο ενεστώτα, είναι διάσπαρτη στους στοχασμούς του. Μια υπαινικτική οδύνη, με αγωνία για το φθαρτό του κόσμου και του ανθρώπου, που επιζητά, πίσω από την κακότητα, την αγριότητα, τον κούφιο ωφελιμισμό και τον καλλωπισμό της εξωτερικής εικόνας, την οδό προς τη συνειδητότητα, την επιστροφή, με επιμονή και υπομονή, χωρίς βιαιότητα στην έκφραση. Επιστροφή με οπλισμό την άσκηση του πνεύματος και της σάρκας, συνοδευόμενη από εικόνες έμπλεες από τη φύση αλλά και του προσωπικού χώρου, άλλοτε φωτεινού και άλλοτε ασφυκτικού.

Στην αναζήτηση του πολιτικού ήθους, μπολιασμένος από τα μεγάλα διαστήματα της παρουσίας του σε χώρους διπλωματικούς, αποφαίνεται για την κενότητα των ξύλινων λόγων, το καθρέφτισμα του ψέματος στις πρόσκαιρες διαβεβαιώσεις που ταλανίζουν την ανθρωπότητα, την καιροσκοπική ανύψωση και αποκαθήλωση των εμβληματικών μορφών, ήδη πετρωμένων σε μορφή αγαλμάτων, το ατελές της ανθρώπινης δικαιοσύνης και τους μονολόγους, «παράλληλους μηρυκασμούς» των συνάξεων, συμποσίων και διαπραγματεύσεων προς ‘όφελος’ της ανθρωπότητας.

Στην αγωνία της συνάντησης του εαυτού, εκφράζεται περιπαικτικά για τους κοινωνικούς καθωσπρεπισμούς των μνημοσύνων, των κοινωνικών εκδηλώσεων, των θεαμάτων, του εξωραϊσμού του εξωτερικού προσωπείου και του κόστους της «επένδυσης», και επιζητά το τι εντέλει αφήνει ο άνθρωπος στο σύντομο πέρασμά του από τον παρόντα κόσμο, με μια οικείωση καλωσορίσματος του θανάτου και του επέκεινα.

Ο εαυτός, όμως, με τα πολλά του πρόσωπα, στέκεται σαστισμένος μπρος στο αναπάντεχο κέντημα της μέλισσας που με τη γλυκύτητα της γύρης διαποτίζει και ξυπνά το ανθρώπινο σώμα, ως εκδίκηση στην προσπάθεια κατάσβεσης των παθών, μένει άγρυπνος μπρος τη συντροφικότητα να βαστά τις αποσκευές στα όνειρα του άλλου, αλλά και αλλοιωμένος σε καιρούς κατάδυσης και απώλειας του εαυτού, μόνος εκεί, στην προσπάθεια να προσπελάσει το απρόσιτο, τη φθορά, τον ζόφο, το αγρίμι.

Ο άνθρωπος, ως υποψήφιος ‘πρόσφυγας’, μεταβαίνει από την εξάρτηση της γειτνίασης με τον άλλον στην ελευθερία του όντως όντος. Εδώ και η κατακλείδα, όπου, πέραν της σπουδής και των γραμμάτων, η εμπειρία εντέλει, η σκευή του κάθε ανθρώπου, μοναχού ή ποιητή ή κεκοιμημένου, δίνει υπόσταση στην παρουσία του γράφοντος, που επιζητά αγωνιωδώς -αλλά και με εσκεμμένη καθυστέρηση- να εξέλθει από τον πύργο του εαυτού του, αφήνοντας τις κατασκευές του χρόνου, των επιτευγμάτων, της ωρίμανσης, της αναγνώρισης, και να εισέλθει στο παιχνίδι του επίγειου παραδείσου και την ταπείνωση.

Ο «Ουροβόρος Λόγος» του Μάρκελλου Πιράρ, ως άλλος όφις ή δράκος, σύμβολο της αιώνιας ανακύκλησης και ανακαίνισης της ζωής και του σύμπαντος κόσμου, εισάγει τον αναγνώστη σε μυστική πρόγευση σε χρόνο ενεστώτα.

Αγγελική Ζιάκα

Μάρκελλος Πιράρ / «Λόγος Ουροβόρος – Σατιρικά Γυμνάσματα» / εκδ. Τύρφη

Άδωνις / στοχασμοί

«Ἡ ἀπάντηση εἶναι τὸ ἐνάντιο τῆς ποίησης»

                                                          Abdulqâhir Al-Jurjânî (11^ος αἰ.)

Ὅταν ὁ Νοὰμ Τσόμσκυ πρότεινε στὸν Ζὰκ Λακὰν μιὰ θεωρία τῆς γλώσσας, ὅμοια μὲ τὶς ἐξισώσεις τοῦ Νιοῦτον, ὁ Ζὰκ Λακὰν ἀπάντησε: ‘Εἶμαι ποιητής’.

Βουτᾶς τὴν γραφίδα σου στὴν ἀστραπὴ καὶ τὴ βροντὴ κι ἀναδύεται ὁ ἥλιος/φῶς, τὸ ρόδο/ἄρωμα καὶ ἡ ποίηση/σκέψη.

Δὲν ὁδεύεις ἀπὸ ἐξορία σὲ ἐξορία,

Δὲν εἶναι ἡ ἐξορία ποὺ σὲ μετατοπίζει

Ἐσὺ ἡ ἐξορία,

Ἐσὺ ὁ οἶκος της.

Ἀφέντισσα κι ἀπάγκιό σου ἡ τρέλλα.

Στὸν δικό μας αἰῶνα προσφέρεις ὕφος καὶ ρυθμό, «αἰῶνα ποὺ σκορπίζεται σὰν ἄμμος καὶ κολλάει σὰν πυρωμένο μέταλλο, αἰῶνα τοῦ σύγνεφου ποὺ λέγεται ὄχλος, αἰῶνα τενεκέδων ποὺ λέγονται ἐγκέφαλοι, αἰῶνα χίμαιρας καὶ ὑποταγῆς, ἀνδρεικέλων καὶ σκιάχτρων, αἰῶνα λαίμαργης στιγμῆς κι ἀτελείωτης παρακμῆς».

Κάθισμά σου ὁ ἄνεμος, κεραυνοβολεῖς τὰ σύνορα, μᾶς διαταράσσεις ἀπὸ τὴν κοιλιὰ τοῦ κύματος, ἀφυπνίζεις τὶς συνειδήσεις, τὶς ἁρδεύεις, τὶς λιπαίνεις μὲ τὴν ἀνταρσία, τὴν ἔσω ἐξορία, τὴν ἐρώτηση, τὴν φαντασία, τὴν ἄρνηση τῆς ὑποτέλειας στὴν καταπίεση, στὴν ἰσοπέδωση τῶν πάντων, στὴν ἀλλοτρίωση, στὸν ψιττακισμό, στὴ στειρότητα τῆς ἀπάντησης, στὶς ἰδεολογίες.

Σαλευτὴς τῶν ἰδεῶν, κλονίζεις τὸν «πολιτισμὸ ποὺ περπατᾶ μὲ τὰ τέσσαρα», στὸν Καρτέζιο ἀπαντᾶς ἐξαγγέλλοντας τὸν ἔσω ἄνθρωπο. Χαλαστὴς τῆς κλεψύδρας, ἐλευθερώνεις τὴν κίνηση τῶν πραγμάτων, τὴν δέσμια τῶν ἔξω νόμων, εἰσάγοντας τοὺς ἔσω νόμους· γκρεμίζεις τὴν ἐποχὴ τὴν ἀπολιθωμένη…

Πατρίδα σου «ἐκεῖνα τὰ σύννεφα ποὺ ἀπὸ τὶς λίμνες τῆς ποίησης ἐξατμίζονται», «ἡ σπίθα, ἡ ἀστραπὴ στὸ σκοτάδι τοῦ χρόνου ποὺ ἐπέρχεται». Διδασκαλία σου, ἡ μὴ ἀπάντηση· ἡ ἀποστολὴ τῆς γλώσσας, ποιητικά, δὲν εἶναι ἡ ἐξήγηση τοῦ πράγματος, ἀλλὰ ἡ σύναψη ἄλλης σχέσης μαζί του· στὴν ποίηση, οἱ λέξεις εἶναι μουσική: δὲν προέρχονται ἀπὸ τὶς σελίδες τῶν λεξικῶν, ἀναδύονται ἀπὸ τὰ βάθη τοῦ ποιητῆ· ἡ μουσικὴ τῆς ποίησης εἶναι ὅμοια μὲ τὶς πηγές: οἱ πηγὲς ἀναβλύζουν ἀπὸ τὰ ἔγκατα τῆς γῆς, καὶ ἡ μουσικὴ τῆς ποίησης ἀπὸ τὰ ἔγκατα τοῦ ἀνθρώπου. Δρόμος σου «τὰ πρόσωπα τοῦ πυρὸς καὶ τῆς ποίησης». Παρηγοριά σου νὰ ὁδεύεις πρὸς τὰ πέρατα καὶ νὰ ἐπιστρατεύεις πᾶν ρῆμα ποὺ λέει τὴν ἐσχατιά.

«Ἱππότης μιᾶς ἀλλόκοτης λαλιᾶς», ἀγρυπνεῖς στὸ ἄκρο τοῦ κόσμου, ἐκεῖ ποὺ «τὸ ὁρατὸ εἶναι πρόσωπο τοῦ ἀόρατου, καὶ τὸ αἰσθητό, κατώφλι τοῦ μὴ αἰσθητοῦ», ἐξερευνητὴς ἄγνωστων γαιῶν ποὺ ἀνοίγουν στὸ ἄπειρο, βοηθᾶς τὸν Σίσυφο νὰ κουβαλάει τὸν βράχο του.

Μάρκελλος Πιρὰρ

Βρυξέλλες-Νεμέα

2020

Άδωνις / Στοχασμοί / εκδ. Τύρφη

Από τον πρόλογο της έκδοσης.

Ναπολέων Λαπαθιώτης

Δελτίο Τύπου

Οι εκδόσεις Τύρφη παρουσιάζουν το ανθολόγιο Ναπολέοντα Λαπαθιώτη με τίτλο «Ξεδιάλεγμα» από τον Τάκη Σπετσιώτη. Στον τόμο ανθολογούνται «Ποιήμτα», «Στοχασμοί», «Αφηγήματα» και «Συνεντεύξεις» του ποιητή, μεταξύ των οποίων και ορισμένα αδημοσίευτα.

Σε μία εκτενή και τεκμηριωμένη βιβλιογραφικά εισαγωγή ο Τάκης Σπετσιώτης, με το δικό του ιδιόρρυθμο ύφος γραφής, παρουσιάζει σκέψεις και προβληματισμούς όσον αφορά το έργο του ποιητή, την προσωπικότητα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο τον χειρίστηκε μέχρι τώρα η φιλολογία αλλά και η παραφιλολογία. Εδώ προκύπτει και μία κόσμια διαμαρτυρία σχετικά με το ζήτημα αυτό και γίνεται μια προσπάθεια αποκατάστασης της εικόνας του Ν. Λαπαθιώτη στο σύνολό της. Θα ήταν σφάλμα να κατακερματίσουμε το έργο και τον βίο του ποιητή κατά το δοκούν, να τον αποθεώσουμε ή να τον καταδικάσουμε όπως έγινε στο παρελθόν, άλλωστε το άστρο του Ν. Λαπαθιώτη, αυτόφωτο καθώς είναι, αποστρέφεται, αλλά και δεν χρειάζεται ωραιοποιήσεις ή  καταδίκες, είναι πέρα και στέκεται σε απόσταση απλησίαστη από όλα αυτά.

Ο λεπταίσθητος ποιητής δεν ήταν απλά ένας ομοφυλόφιλος, ένας κομμουνιστής και χρήστης ουσιών, ούτε απλώς ένα παιδί της νύχτας. Όλα αυτά, που οπωσδήποτε παίζουν καθοριστική σημασία στον βίο και το έργο του, παραμένουν πράγματα κοινότοπα και άνευ ενδιαφέροντος, αν δεν αντιληφθούμε το πρόσωπο και την αισθητική που τα ενοποιεί και τα υπερβαίνει εξακολουθητικά.

Ο Ναπολέοντας Λαπαθιώτης ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των παγκόσμιων διανοούμενων που μετέτρεψαν την ίδια την ζωή τους σε ένα έργο τέχνης και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Επομένως κάθε απόπειρα να ενταχτεί ο βίος και το έργο του ποιητή σε ρηχές και ενοχλητικές τυποποιήσεις ή ακόμα σε φιλολογικά, ιδεολογικά ή ερωτικά στρατόπεδα θα παραμένει πάντοτε ανεπιτυχής και λανθασμένη. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης θα διαφεύγει πάντοτε και εξακολουθητικά προς τα εμπρός, αφήνοντας πίσω του όλους όσους θα προσπαθήσουν μέσα από σχολαστικές και φιλολογικές αυταρέσκειες να τον ακινητοποιήσουν στα καθ’ υμάς. Ατόν τον Ναπολέοντα  Λαπαθιώτη θέλει να μας γνωρίσει ο Τάκης Σπετιώτης, καθ’ ύλην  αρμόδιος για την οπτική αυτή, και αυτόν ακριβώς τον άνθρωπο στο σύνολο της λαμπρότητάς του προτείνουν με το «Ξεδιάλεγμα» και οι εκδόσεις Τύρφη.

Και είναι τόσο μεγάλη η ευκολία με την οποία οι νέοι κυρίως άνθρωποι του καιρού μας προσεταιρίζονται ταυτότητες και ετερότητες, λες και το ζήτημα θα μπορούσε να είναι αυτό, με τρόπους που συνήθως άγονται και φέρονται από παγκόσμιες ή εντόπιες μόδες και συρμούς που ο φωτισμός αυτής ακριβώς της οπτικής, που αφορά το σχεδόν υπερβατικό σύνολο της μορφής του ποιητή, συνιστά την αντιπολίτευση και την προσφορά αυτού ακριβώς του βιβλίου.

Το «Ξεδιάλεγμα» του έργου του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη από τον Τάκη Σπετσιώτη φιλοδοξεί να αποκαταστήσει τη μορφή του ποιητή, καθώς αυτή έχει κατά κάποιον τρόπο διασυρθεί ακόμα και από τους υποστηρικτές του, και να την αποδώσει ατόφυα, λιτή, κομψή αξιέραστη, και εν τέλει περίλαμπρη και αισθαντική στο φως και το σκοτάδι που της αρμόζει.

εκδόσεις Τύρφη

Όταν με βρήκε ο λύκος

Δελτίο Τύπου

Το βιβλίο της Μαρίας Ψωμά-Πετρίδου, «Όταν με βρήκε ο λύκος», από τις εκδόσεις Τύρφη, με μια πρώτη ματιά ασχολείται με το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας και κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί το αντίθετο. Μόνο που το κάνει με έναν τρόπο λίγο διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Μας εισάγει μέσα από την έντονη εικονοποιία, τους διαλόγους αλλά και τον ευθύ λόγο του θύματος στο σύνολο της υπόθεσης. Μακριά από ευκολίες, επιπολαιότητες και διδακτισμούς, καταδικάζοντας φυσικά την βία, καταδύεται σε ασυνήθιστα βάθη όσον αφορά τα πρόσωπα του δράματος και τα αθέατα περιστατικά που συγκροτούν το αταβιστικό κομμάτι αυτής της συναναστροφής. 

Ποιος θα συμφωνούσε άραγε με τη βία; Δημόσια ίσως κανείς, σε κατάσταση ιδιωτικού αναστοχασμού ή εξομολόγησης δεν ξέρουμε τι μπορεί να συμβαίνει, οπωσδήποτε όχι τα θύματα, δεν θα επικροτούσαν τη βία, αλλά και για τον δράστη τίποτε δεν είναι βέβαιο. Τι όμως συμβαίνει και άνθρωποι που ξεκίνησαν με τις καλύτερες προθέσεις βρίσκονται μπλεγμένοι στον κύκλο της βίας; Τι κάνει το χέρι ενός ανθρώπου να υψωθεί ενάντια σε έναν άλλο άνθρωπο και μάλιστα δικό του; Και αυτός ο άλλος τι αισθάνεται όταν τον χτυπά το αγαπημένο χέρι και γιατί δεν αντιδρά συνήθως με τον αναμενόμενο τρόπο ενός βιολογικού αυτοματισμού άμυνας; Σε ποιο βαθμό είναι οι σκέψεις, οι πράξεις και η καθημερινότητά μας είναι μέρος της συνειδητής και σε ποιο της ασυνείδητης ύπαρξής μας; Τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμα, πότε ζούμε στην πραγματικότητα και πότε στην φαντασία μας, πού αρχίζει και πού τελειώνει το σκοτάδι του συσχετισμού μέσα στο οποίο κινούνται θύτης και θύμα; Όπως φαίνεται τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά. Και όλες αυτές οι διευκρινίσεις είναι μάλλον απαραίτητες για να διαρραγεί αυτό το σκοτάδι -αν μπορεί- και να ξεχυθεί κάποτε στον κόσμο, αλλάζοντας τον κόσμο και τον άνθρωπο, εάν και εφόσον μπορεί να αλλάξει.

Το βιβλίο της Μαρίας Ψωμά-Πετρίδου, είναι μια εξαιρετική ευκαιρία αφενός να βιωθούν τα γεγονότα της βίας και οι ρόλοι του θύτη και του θύματος, που μόνο μέσω της τέχνης είναι δυνατόν να προσεγγίσουμε δίχως να τα υποστούμε, και αφεταίρου να στοχαστούμε ουσιαστικά επάνω στην ανθρώπινη φύση αλλά και τον ανθρώπινο βίο, που χρέος μας είναι να προσπαθούμε ακατάπαυστα και ενάντια σε όλα και σε όλους, ακόμα και στον φόβο μας ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, να τον κάνουμε κάθε φορά έστω και λίγο καλύτερο.

εκδόσεις Τύρφη

Το προϊόν είσαι εσύ.

«Ο βιομηχανικός καπιταλισμός εξαρτάται από την εκμετάλλευση και τον έλεγχο της φύσης, με καταστροφικές συνέπειες που αναγνωρίζουμε μόνο τώρα. Ο καπιταλισμός της επιτήρησης εξαρτάται από την εκμετάλλευση και τον έλεγχο της ανθρώπινης φύσης».

Shoshana Zuboff / Harvard Business School / «The Age of Surveillance Capitalism».

Έτσι μπορείς να εξηγήσεις την επίθεση που ο ίδιος ο άνθρωπος κάνει στον εαυτό του υπερασπιζόμενος όλα εκείνα τα εμπορευματοποιημένα δικαιώματα που αντιστρατεύονται άγρια μια κατάσταση που έως τώρα ονομάζαμε φύση του ανθρώπου, καθώς και τις πάγιες αντισυστημικές διεκδικήσεις που τη συνόδευαν, οι οποίες διαστρεβλώνονται και πλήττονται ανεπανόρθωτα -καθώς νοηματοδοτούνται εκ νέου- από αυτόν τον μηχανισμό. Ο καπιταλισμός της επιτήρησης που η πρώτη ύλη του είναι η επεξεργασία της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα από την αδιανόητη συλλογή και επεξεργασία στοιχείων γι’ αυτήν, αποσκοπεί και πετυχαίνει την απόλυτη υπονόμευση της ελεύθερης βούλησης και της προσωπικής κυριαρχίας, στοχεύοντας σε μια απολυταρχική κοινωνική δομή, που όμοιά της δεν έγινε ποτέ. Η αδιάλειπτη και πανταχού παρούσα επιτήρηση θεωρείται αυτονόητη και είναι απολύτως επιθυμητή αφού αμείβει με την φθηνή, εμπορευματοποιημένη και εικονική επικοινωνία, πληροφόρηση, ηδονή και διαβίωση ή έστω την προσδοκία της. Οι άνθρωποι παραδίδουν την ταυτότητά τους και μετατρέπονται πολύ ευχαρίστως σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο προϊόν με μοναδική τελικά ταυτότητα την εμπορικότητα και την απόδοσή του. Και το προϊόν αυτό, για να είναι ανταγωνιστικό και αθάνατο πρέπει να μεταβάλλεται ασταμάτητα με όρους παγκόσμιας απόδοσης. Το προϊόν, λοιπόν, δεν έχει φύλο, δεν έχει ιδεολογία, δεν έχει θρησκευτικές πεποιθήσεις, δεν έχει ξεχωριστή ιστορία, πατρίδα, γλώσσα, προγόνους και απογόνους, ούτε και μία ανελαστική και μονοσήμαντη σεξουαλικότητα, δεν έχει πολιτική ή κοινωνική συνείδηση και φυσικά καμία ταυτότητα τελικά. Αυτή είναι η νέα μορφή δουλείας και τίποτε πιο αποδοτικό, ως πάγιο κεφάλαιο, δεν υπάρχει από την απόλυτη υποδούλωση, όπως μας διδάσκει η ιστορία. Το προϊόν μάλιστα, καθώς έχει συνεχείς αμοιβές προς την κατεύθυνση αυτή, διεκδικεί μαχητικά μόνο του αυτή την αντικειμενοποίηση και τεχνολογική και αλγοριθμική αυτοβελτίωση, που θα του δώσει την απόλυτη ελευθερία μιας προσωπικής ανυπαρξίας, που χρειάζεται για να είναι ακατανίκητο στην αυτοπραγμάτωση του απανθρωπισμού του. Όπως ο παλαιός καπιταλισμός δημιουργούσε νέες ανάγκες που ο ίδιος κάλυπτε έπειτα με εμπορεύματα, έτσι τώρα δημιουργεί μέσα στον παλαιό καταναλωτή νέους εαυτούς που ο ίδιος καλείται να εξαγοράσει εκ νέου. Η εμπροσθοφυλακή και η αιχμή του δόρατος στην κατεύθυνση αυτή είναι φυσικά ο πολιτισμός και τα μεγάλα κέντρα πολιτισμού που εμφανίστηκαν ξαφνικά και ανεξήγητα παντού, προκειμένου να ανατροφοδοτούν, επανανοηματοδοτώντας τις λέξεις και τα πράγματα, και να εξελίσσουν το προϊόν, καθώς από εκεί εκπορεύεται, νομιμοποιείται, διαφημίζεται και διεκπεραιώνεται η εμπορευματοποιημένη ψευδαίσθηση αυτής της νέας ελευθερίας και ιδεολογίας του ανθρώπου εμπορεύματος που αυτοπραγματώνεται.

                Φυσικά, ο άνθρωπος, πάντοτε -έως τώρα τουλάχιστον- ανέπτυσσε πάντοτε μια μορφή αντιπολίτευσης σε κάθε επερχόμενη υποδούλωση, πράγμα που και τώρα θα συμβεί. Μόνο που δεν είχε αντιμετωπίσει έως τώρα μια πρόκληση αυτών των διαστάσεων και λίγο πολύ είχε κρατήσει μια ιστορικά σταθερή δομή όσον αφορά την επονομαζόμενη φύση του. Μόνο που τη φορά αυτή η επίθεση είναι φαραωνικού τύπου και στοχεύει τόσο βαθιά όσο ποτέ άλλοτε δεν είχε συμβεί. Το ζήτημα δε βρίσκεται ακριβώς σε αυτή τη συνειδητοποίηση που δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι θα συνεχίσει να συμβαίνει! Τι είδους αυτοσυνείδηση μπορεί να έχει ένα προϊόν! Και δεν ξέρω αν το κατάλαβες, που μάλλον δεν το κατάλαβες, αλλά το προϊόν είσαι εσύ…  

Κ.Τ.

Η επαν-απαρχαίωση του ανθρώπου

Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από το «Die Antiquiertheit des Menschen» («”Η επαν”-“απαρχαίωση” του ανθρώπου»), του Γερμανού φιλοσόφου Γκύντερ Άντερς. Γραμμένο το 1956 περιγράφει με ανατριχιαστική ακρίβεια ένα μέλλον που ταυτίζεται με τις πιο ζοφερές στιγμές του δικού μας παρόντος:

“Για να καταπνιγεί κάθε εξέγερση πριν ακόμη προλάβει να εκδηλωθεί δεν απαιτούνται βίαια μέσα. Οι χιτλερικές μέθοδοι είναι ξεπερασμένες. Αρκεί να δημιουργηθούν εξαρτήσεις τόσο ισχυρές ώστε η ιδέα και μόνο της εξέγερσης να μην έρχεται στο μυαλό κανενός.

Θα ήταν ιδανικό η διαμόρφωση των ατόμων να ξεκινάει από την ώρα που γεννιούνται, με τη συρρίκνωση των έμφυτων ικανοτήτων τους. Κατόπιν, η εξάρτηση θα θωρακιστεί με τον δραστικό περιορισμό της παιδείας, προσανατολισμένης στην επαγγελματική εκπαίδευση. Ένα ακαλλιέργητο άτομο έχει στενό ορίζοντα σκέψης και όσο η σκέψη του περιορίζεται σε ασήμαντες ασχολίες τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να εξεγερθεί. Πρέπει να δημιουργηθούν προϋποθέσεις ώστε η πρόσβαση στην πραγματική γνώση να γίνει ολοένα δυσκολότερη για τους πολλούς. […]

Θα χρησιμοποιείται η πειθώ και όχι η ωμή βία. Θα προβάλλονται μαζικά, μέσω της τηλεόρασης, «ψυχαγωγικά» προγράμματα που θα κολακεύουν πρωτίστως το συναίσθημα και τα ένστικτα. Το πνεύμα θα απασχολείται με ό,τι ελαφρύ, ασήμαντο, παιδαριώδες. Σε ένα περιβάλλον ακατάσχετης φλυαρίας με αδιάκοπη μουσική υπόκρουση η ανάπτυξη της σκέψης θα παρεμποδίζεται. Το σεξ θα τεθεί στην πρώτη γραμμή των ανθρωπίνων ενδιαφερόντων — δεν υπάρχει καλύτερο κοινωνικό ηρεμιστικό!

Γενικά, θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να αποβάλουν τη σοβαρότητα από την ύπαρξη, να γελοιοποιήσουν τα υψηλά ιδανικά, να καλλιεργήσουν μια διαρκή απολογία της ελαφρότητας, έτσι ώστε η διαφημιστική ευφορία να γίνει το μοντέλο της ανθρώπινης ευτυχίας και υπόδειγμα της ελευθερίας. […]

Ό,τι αποκοιμίζει τη διαύγεια του μαζικού ανθρώπου είναι κοινωνικά ωφέλιμο, ό,τι απειλεί να τον αφυπνίσει πρέπει να διακωμωδηθεί, να καταπνιγεί, να καταπολεμηθεί.

Κάθε θεωρία που θα αμφισβητεί το σύστημα πρέπει να καταδικάζεται ως ανατρεπτική και τρομοκρατική, το ίδιο κι εκείνοι που την υποστηρίζουν”.

[Μετάφραση του Αντώνη Καραβασίλη από τη γαλλική έκδοση: «L’obsolescence de l’homme», εκδ. IVREA, Παρίσι 2002.]»

Αδύναμο πλάσμα

Το αδύναμο πλάσμα / Ανώνυμος / εκδόσεις Τύρφη / στο τυπογραφείο και καθ’ οδόν προς την παρουσίαση του τρόμου… με τον Stelios Metaxas

Μήπως το «αδύναμο πλάσμα», τελικά δεν είναι τίποτε άλλο από τον Πρίγκηπα του σκότους. Αν ναι τότε τα πράγματα παίρνουν άλλες διαστάσεις και ο «καλός» είναι διαφορετικός από αυτόν που νομίζαμε.

«Έλα, λοιπόν, ω σατανά, συσσωρευμένο σκότος, πηγμένα αίματα και σωματικά υγρά σκοτωμένου. Έλα βρωμερό πλάσμα, έλα να δώσεις την ύστατη μάχη που τόσο επιθυμείς και να εξοντωθείς διά παντός, εσύ να ησυχάσεις κι εγώ να έχω προσφέρει στην ανθρωπότητα τη μεγαλύτερη δυνατή υπηρεσία που θα μπορούσε να της προσφερθεί. Έλα αδύναμο πλάσμα, που σέρνεσαι και έρπεις, που αποζητάς τον οίκτο με κάθε τρόπο, δείχνοντας τις πληγές ή τα γεννητικά σου όργανα κατά περίσταση ή, ακόμη, προσφέροντας το λουρί, που μόνο σου φόρεσες στον λαιμό σου, στον κάθε πιθανό ή απίθανο δυνάστη σου.
Έλα, πιστεύοντας ότι με σαγήνευσες με τον τρόπο που γλύφεις τα παπούτσια μου, με τον τρόπο που σπαράζεις εμπρός στην απόρριψη της εκούσιας δουλείας σου, με τον τρόπο που διπλώνεσαι στα δύο, που επαναστατείς και προσποιείσαι την οδύνη, την αρρώστια και τον ανεκπλήρωτο έρωτα που υποτίθεται ότι έζησες. Τίποτε δεν έζησες, δεν έζησες καν, δεν υπάρχεις στα ληξιαρχεία και τους καταλόγους των ζώντων, για τον λόγο αυτό τρέμεις μήπως αποκαλυφτείς, μήπως και φανεί η απάτη, το ότι αντιστοιχίζεσαι σε ένα πρόσωπο που ανήκει, ούτως ή άλλως, στην κυριαρχία του σκότους. Τρέμεις, επίσης, και για τον ίδιο λόγο, μήπως ξεσκεπαστεί η αδιανόητη ηθική διαφθορά και η κατάπτωση, που με έπαρση δηλώνεις ως προσωπική ζωή και αισθήματα, ω κτήνος της χειρότερης δυνατής διαφθοράς, έμεσμα, και φρίκη των φριχτότερων ονείρων των φριχτότερων ανθρώπων.»

(απόσπασμα)

Αδύναμο πλάσμα

Αδύναμο πλάσμα / Ανώνυμου / εκδόσεις Τύρφη – στο τυπογραφείο…

Οι εκδόσεις Τύρφη παρουσιάζουν ίσως ό,τι πιο προκλητικό και ακραίο, εριστικό και ανατρεπτικό γράφτηκε ποτέ στην ελληνική γλώσσα. Πρόκειται για ένα λιβελογράφημα κατά της χειριστικής αδυναμίας κάθε είδους, είναι γραμμένο σε θεατρική πρόζα, ως αφηγηματικός μονόλογος, και είναι το κείμενο ενός «Ανώνυμου», αφού δεν το υπογράφει κανείς. Αν κρίνουμε από την ποιότητα του χαρτιού, το μελάνι, αλλά και την κορδέλα (γνωστού ζαχαροπλαστείου της εποχής που δεν υπάρχει πλέον και που εύχεται για το Νέον Έτος) που ήταν δεμένα τα χειρόγραφα, πρέπει να έχει γραφεί κάπου το 1960 σε άγνωστο τόπο. Στα χέρια μας έφτασε μέσω ενός γνωστού και άξιου φίλου λογοτέχνη, που δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή, και που φρόντισε ο ίδιος να το παραλάβουμε δρομολογώντας τη διαδικασία πριν τον θάνατό του. Πέρα από κάθε δε αμφιβολία δεν πρόκειται για δικό του κείμενο, αλλά ενός ανθρώπου που γνώρισε κάπου στην πολυδαίδαλη ζωή του και διατήρησαν μια ισχυρή φιλία ως το τέλος. Το βιβλίο θα εκδοθεί σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων και η παρουσίασή του, με περιορισμένο αριθμό καλεσμένων, θα γίνει σύντομα στη Θεσσαλονίκη με ονομαστικές προσκλήσεις που θα λάβουν οι ενδιαφερόμενοι από τις εκδόσεις κατόπιν αιτήματός τους.

Με εκτίμηση
Εκδόσεις Τύρφη

Το αλφαβητάρι του διαβόλου

Άσπλαχνος / Ο προικισμένος με την ψυχική δύναμη να υποφέρει τις συμφορές που πλήττουν τους άλλους.

Βλάκας / Αυτός που εισβάλλει στην επικράτεια της θεωρητικής σκέψης κι εξαπλώνεται σε κάθε γωνιά της ηθικής πράξης.

Γέννηση / Η πρώτη και πιο αγαπημένη μας συμφορά.

Διαβάλλω / Αποδίδω κακόβουλα σε άλλον τις αποτρόπαιες πράξεις που δεν είχα το θάρρος ή την ευκαιρία να διαπράξω.

Εκκεντρικότητα / Μέθοδος εντυπωσιασμού τόσο φθηνή, που όλοι οι ηλίθιοι την χρησιμοποιούν για να αναδείξουν την ανικανότητά τους.

Ζηλιάρης / Ο υπέρμετρα προσηλωμένος στη διαφύλαξη αυτού που θα μπορούσε να χάσει μόνον αν δεν άξιζε να το κρατήσει.

Ηρεμία / Ασυνήθιστη υπομονή, ενώ καταστρώνεις μιαν αξιόλογη εκδίκηση.

Θρησκεία / Κόρη της ελπίδας και του φόβου, που εξηγεί στους αμαθείς τη φύση της αμάθειας.

Ιστόρημα / Μια αφήγηση συνήθως ψεύτικη.

Κοινοτοπία / Ο θεμέλιος λίθος της ιδιαίτερης αίγλης που παρουσιάζει η δημοφιλής λογοτεχνία… Η σοφία ενός εκατομμυρίου ηλιθίων, με τα λόγια ενός αργόστροφου.

Λατρεία / Λαϊκή μορφή εξαθλίωσης. Διαθέτει ένα κάποιο στοιχείο υπερηφάνειας.

Μισαλλόδοξος /  Αυτός που αφοσιώνεται με πείσμα και φανατισμό στην άποψη που δεν αποδέχεται.

Νύφη / Μια γυναίκα με υπέροχες προοπτικές ευτυχίας πίσω της.

Ξεκουράζομαι / Σταματάω να ενοχλώ.

Ομορφιά / Η δύναμη με την οποία μια γυναίκα γοητεύει έναν εραστή και τρομοκρατεί έναν σύζυγο.

Περιφρόνηση / Το συναίσθημα που νιώθει κάθε συνετός άνθρωπος όταν του είναι τρομερά εύκολο να τσακίσει τον εχθρό του.

Ρεαλισμός / Η τέχνη να αναπαριστάς τη φύση, όπως τη βλέπουν οι βάτραχοι.

Σχέση / Θεόσταλτο είδος σχέσης στο οποίο οδηγούνται δυο ηλίθιοι, προκειμένου να αλληλοκαταστραφούν.

Τεμπελιά / Αδικαιολόγητη εξασθένιση της καλής διαγωγής ενός ανθρώπου κατώτερης κοινωνικής τάξης.

Υπομονή / Ελάσσων μορφή απελπισίας. Θεωρείται αρετή.

Φιλοδοξία / Η ακατανίκητη επιθυμία να σε κατηγορούν οι εχθροί σου όσο ζεις και να σε ξεφτιλίζουν οι φίλοι σου όταν πεθάνεις.

Χρέος / ένα έξυπνο υποκατάστατο για την αλυσίδα και το μαστίγιο του επιστάτη σκλάβων.

Ψηφοφόρος / Αυτός που διατηρεί το ιερό προνόμιο να ψηφίζει αυτός που διάλεξε κάποιος άλλος.

Ωκεανός / Μάζα νερού, που καταλαμβάνει περίπου τα δύο τρίτα ενός κόσμου φτιαγμένου στα μέτρα του ανθρώπου, ο οποίος -σημειωτέον- δεν έχει βράγχια.

Το αλφαβητάρι του διαβόλου / ΑΜΠΡΟΟΥΖ ΜΠΗΡΣ / μετ. Γιώργος Μπλάνας