«Ο βιομηχανικός καπιταλισμός εξαρτάται από την εκμετάλλευση και τον έλεγχο της φύσης, με καταστροφικές συνέπειες που αναγνωρίζουμε μόνο τώρα. Ο καπιταλισμός της επιτήρησης εξαρτάται από την εκμετάλλευση και τον έλεγχο της ανθρώπινης φύσης».
Shoshana Zuboff / Harvard Business School / «The Age of Surveillance Capitalism».
Έτσι μπορείς να εξηγήσεις την επίθεση που ο ίδιος ο άνθρωπος κάνει στον εαυτό του υπερασπιζόμενος όλα εκείνα τα εμπορευματοποιημένα δικαιώματα που αντιστρατεύονται άγρια μια κατάσταση που έως τώρα ονομάζαμε φύση του ανθρώπου, καθώς και τις πάγιες αντισυστημικές διεκδικήσεις που τη συνόδευαν, οι οποίες διαστρεβλώνονται και πλήττονται ανεπανόρθωτα -καθώς νοηματοδοτούνται εκ νέου- από αυτόν τον μηχανισμό. Ο καπιταλισμός της επιτήρησης που η πρώτη ύλη του είναι η επεξεργασία της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα από την αδιανόητη συλλογή και επεξεργασία στοιχείων γι’ αυτήν, αποσκοπεί και πετυχαίνει την απόλυτη υπονόμευση της ελεύθερης βούλησης και της προσωπικής κυριαρχίας, στοχεύοντας σε μια απολυταρχική κοινωνική δομή, που όμοιά της δεν έγινε ποτέ. Η αδιάλειπτη και πανταχού παρούσα επιτήρηση θεωρείται αυτονόητη και είναι απολύτως επιθυμητή αφού αμείβει με την φθηνή, εμπορευματοποιημένη και εικονική επικοινωνία, πληροφόρηση, ηδονή και διαβίωση ή έστω την προσδοκία της. Οι άνθρωποι παραδίδουν την ταυτότητά τους και μετατρέπονται πολύ ευχαρίστως σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο προϊόν με μοναδική τελικά ταυτότητα την εμπορικότητα και την απόδοσή του. Και το προϊόν αυτό, για να είναι ανταγωνιστικό και αθάνατο πρέπει να μεταβάλλεται ασταμάτητα με όρους παγκόσμιας απόδοσης. Το προϊόν, λοιπόν, δεν έχει φύλο, δεν έχει ιδεολογία, δεν έχει θρησκευτικές πεποιθήσεις, δεν έχει ξεχωριστή ιστορία, πατρίδα, γλώσσα, προγόνους και απογόνους, ούτε και μία ανελαστική και μονοσήμαντη σεξουαλικότητα, δεν έχει πολιτική ή κοινωνική συνείδηση και φυσικά καμία ταυτότητα τελικά. Αυτή είναι η νέα μορφή δουλείας και τίποτε πιο αποδοτικό, ως πάγιο κεφάλαιο, δεν υπάρχει από την απόλυτη υποδούλωση, όπως μας διδάσκει η ιστορία. Το προϊόν μάλιστα, καθώς έχει συνεχείς αμοιβές προς την κατεύθυνση αυτή, διεκδικεί μαχητικά μόνο του αυτή την αντικειμενοποίηση και τεχνολογική και αλγοριθμική αυτοβελτίωση, που θα του δώσει την απόλυτη ελευθερία μιας προσωπικής ανυπαρξίας, που χρειάζεται για να είναι ακατανίκητο στην αυτοπραγμάτωση του απανθρωπισμού του. Όπως ο παλαιός καπιταλισμός δημιουργούσε νέες ανάγκες που ο ίδιος κάλυπτε έπειτα με εμπορεύματα, έτσι τώρα δημιουργεί μέσα στον παλαιό καταναλωτή νέους εαυτούς που ο ίδιος καλείται να εξαγοράσει εκ νέου. Η εμπροσθοφυλακή και η αιχμή του δόρατος στην κατεύθυνση αυτή είναι φυσικά ο πολιτισμός και τα μεγάλα κέντρα πολιτισμού που εμφανίστηκαν ξαφνικά και ανεξήγητα παντού, προκειμένου να ανατροφοδοτούν, επανανοηματοδοτώντας τις λέξεις και τα πράγματα, και να εξελίσσουν το προϊόν, καθώς από εκεί εκπορεύεται, νομιμοποιείται, διαφημίζεται και διεκπεραιώνεται η εμπορευματοποιημένη ψευδαίσθηση αυτής της νέας ελευθερίας και ιδεολογίας του ανθρώπου εμπορεύματος που αυτοπραγματώνεται.
Φυσικά, ο άνθρωπος, πάντοτε -έως τώρα τουλάχιστον- ανέπτυσσε πάντοτε μια μορφή αντιπολίτευσης σε κάθε επερχόμενη υποδούλωση, πράγμα που και τώρα θα συμβεί. Μόνο που δεν είχε αντιμετωπίσει έως τώρα μια πρόκληση αυτών των διαστάσεων και λίγο πολύ είχε κρατήσει μια ιστορικά σταθερή δομή όσον αφορά την επονομαζόμενη φύση του. Μόνο που τη φορά αυτή η επίθεση είναι φαραωνικού τύπου και στοχεύει τόσο βαθιά όσο ποτέ άλλοτε δεν είχε συμβεί. Το ζήτημα δε βρίσκεται ακριβώς σε αυτή τη συνειδητοποίηση που δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι θα συνεχίσει να συμβαίνει! Τι είδους αυτοσυνείδηση μπορεί να έχει ένα προϊόν! Και δεν ξέρω αν το κατάλαβες, που μάλλον δεν το κατάλαβες, αλλά το προϊόν είσαι εσύ…
Κ.Τ.
